Strabizam je poremećaj položaja oćiju. To je nemogućnost oba oka da istovremeno gledaju u istom pravcu, odnosno u isti predmet posmatranja. Jedno oko gleda u predmet posmatranja, dok drugo oko može da skreće ka unutra, spolja, naviše ili naniže. Paralelni položaj očiju ima veliko značenje za kvalitetan razvoj vida u detinjstvu, a tokom života omogućuje vidnu funkciju bez tegoba.

Uzroci pojave strabizma su brojni. Kod male dece strabizam je često posledica nekorigovane refrakcione greške ( češće kod dalekovidosti nego kod kratkovidosti, a ponekad usled različite refrakcije na oba oka- anizometropije). Kao moguće uzroke nastanka strabizma kod dece važno je napomenuti bolesti oka koje dovode do smanjene vidne oštrine kao što je kongenitalna katarakta, poremećaje u građi ili funkciji mišića koji pokreću oko i poremećaje u razvoju refleksa u mozgu koji su važni za saradnju oba oka u procesu vida. Kod odraslih strabizam može biti posledica različitih bolesti: tumora oka ili mozga, traumatskih povreda, moždanog udara, botulizma.

Strabizam se češće susreće u pojedinim porodicama pa je određena uloga nasleđivanja neosporna. Veća je mogućnost javljanja kod prevremeno rođene dece sa malom porođajnom težinom. Strabizam dečije dobi ima veliku učestalost. Vid nije razvijen pri rođenju nego njegov razvoj započinje gledanjem. Razvoj vida je najaktivniji u prve 2-3 godine života. To je upravo kritično doba za nastanak slabovidnosti kod strabizma.

Tipična je podela strabizma na pravi i lažni tzv. pseudostrabizam (epicantus, velika pupilarna distanca), te na manifestni i latentni. Strabizam može biti kongenitalni i stečeni, unilateralni (na jednom oku) ili alterirajući – naizmenično skretanje i fiksacija oba oka. Osnovna klasifikacija pravog strabizma odnosi se na pokretljivost mišića i smer otklona očne jabučice. Vezano za pokretljivost mišića razlikujemo konkomitantni i paralitički strabizam. Prema smeru otklona očne jabučice strabizam se deli na: ezotropiju- oko skreće na unutra, egzotropiju- oko skreće prema spolja, hipertropiju- oko skreće na gore, hipotropiju- oko skreće na dole.

Za dobar i zdrav vid, neophodno je da očne jabučice oba oka budu u istoj ravni i da zajedno učestvuju u formiranje slike koju gledamo. Ova mogućnost mozga da napravi jednu sliku, a da dobija informacije iz dva oka naziva se binokularni vid. Ukoliko jedno oko skreće mozak dobija dve različite slike koje ne može da obradi. U početku nastanka strabizma osnovni simptomi su duple slike, gubitak trodimenzionalnosti, prinudni položaj glave. Duple slike vremenom nestaju jer mozak nauči da eliminiše sliku koju dobija od oka slabije vidne oštrine, koje skreće i oslanja se na sliku koju mu šalje zdravo oko. Ovo dovodi do nastanka slabovidosti (smanjenog vidnog potencijala) na oku koje skreće, odnosno stanje poznato i kao lenjo oko. Slabovidost je najteži funkcionalni problem strabizma, koji ako se ne leči na vreme, ostaje trajno prisutan.

Dijagnozu je potrebno postaviti što ranije kako bi se što ranije započelo lečenje i sprečila pojava slabovidosti. Pregled se može obaviti već kada dete ima godinu dana. Predviđenim dijagnostičkim metodama stiče se uvid u dubinu poremećaja. Kada se stvori dobar odnos sa malim pacijentom, sva ispitivanja funkcije vida mogu se bez poteškoća obaviti i na sasvim maloj deci. Idealno bi bilo sistematski pregled vida obaviti između 3. i 4. godine godine, a ne pred polazak u školu, kao što je to najčešće do sada bio slučaj. Razvijene zemlje imaju razrađene programe za ispitivanje vida kod dece u dobi od 3-4 godine. Taj model se uvodi i kod nas.

Najčešći načini lečenje strabizma su: optička korekcija refrakcione anomalije nošenjem naočara ili kontaktnih sočiva, prizma naočare, okluzija- zatvaranje zdravog oka da bi se angažovalo slabovido oko, vežbe okularnih mišića i operacija na okulanim mišićima. Lečenjem postižemo: optimalnu oštrinu vida svakog oka, saradnju oba oka tj. binokularni vid, estetski efekat i u nekim slučajevima bolji položaj glave. Operacija se izvodi kod dece u opštoj anesteziji dok je kod odraslih moguća i lokalna anestezija. Posle operacije često su potrebne vežbe okularnih mišića i odgovarajuća optička korekcija da bi se održalo postignuto stanje. Ponekad je zbog nedovoljne ili prekomerne korekcije na okularnim mišićima potrebno raditi i ponovni operativni zahvat.

Posebno je važno naglasiti da je lečenje strabizma dugotrajno, te da ne daje uvek očekivane rezultate. Ulogu u njemu nema samo lekar nego i dete i posebno njegovi roditelji. Saradnjom svih navedenih dobijaju se uslovi za provođenje svih metoda lečenja.

Najbolja prevencija strabizma i slabovidosti je blagovremeno otkrivanje i adekvatna korekcija postojeće refrakcione anomalije (dalekovidosti, kratkovidosti ili astigmatzma). Ako je potrebno provode se i odgovarajuće vežbe okularnih mišića, kao i zatvaranje-okluzija boljeg oka da bi se dobio maksimum vidnog potencijala uz odgovarajuću optičku korekciju na slabijem oku. Da bi se provela ova prevencija još jednom napominjemo značaj ranog sistematskog pregleda dečijeg vida.